Hoeveel rechters van de Hoge Raad der Nederlanden kun je bij naam noemen? Vraag het eens aan een willekeurige rechtenstudent en ik durf te wedden dat je het aantal namen (if any) op één hand kan tellen. Toegegeven, ook ik zou niet in de prijzen vallen, en dat terwijl ik mijzelf al meer dan een jaar ‘meester in de rechten’ mag noemen. Maar goed, hoe zou je die namen ook kunnen weten? Aangezien de overwegingen van alle raadsheren in één anonieme stem zijn samengesmolten, kom je die namen niet regelmatig tegen. Voor Nederlandse juristen gaat het niet zozeer om de vraag wie de raadsheren zijn, maar om wat ze overwegen.

Hoe anders is het gesteld met de Supreme Court van de Verenigde Staten? Daar zijn de negen raadsheren daadwerkelijk popsterren. Stel de bovenstaande vraag niet aan een rechtenstudent, maar aan een leek, en je zal opkijken hoeveel namen je om de oren zullen vliegen. Stel dezelfde vraag nu aan een Amerikaanse rechtenstudent, en je zult waarschijnlijk niet alleen alle negen namen horen, maar ook de namen van beroemde raadsheren van het verleden: John Marshall, Oliver Wendell Holmes, Hugo Black, etcetera.

De raadsheren van de Supreme Court zijn niet alleen bekend, maar genieten ook nog eens een onbegrensde eerbied, ongeacht wat hun politieke voorkeur is. Toen één van de raadsheren, rechter Scalia, onlangs overleed, werd praktisch een dag van nationale rauw afgekondigd. Dagenlang gingen de vlaggen halfstok. Zijn begrafenis werd gehouden in één van de mooiste basilieken van het land en werd uitgezonden op de nationale televisie. Ondertussen bevindt het land zich in een nationale discussie over de vraag wie hem moet gaan opvolgen.

Laat ik nu een andere vraag stellen: hoeveel historische arresten van de Hoge Raad kun je opnoemen? Klassieke arresten die bij mij persoonlijk te binnen schieten zijn onder andere Haviltex, Lindebaum/Cohen en Baris/Riezenkamp. Zelfs de meest onoplettende Leidse rechtenstudent zou het historische belang van deze arresten niet ontkennen.

‘Zijn dát nou de klassiekers van jullie hoogste gerechtshof?’ zou een Amerikaanse jurist mij vragen. ‘Jullie ‘‘klassieke’’ uitspraken – die nota bene genummerd zijn zoals wetboeken – gaan dus over de verkoop van een bloemensnijmachine (Haviltex), bedrijfsspionage (Lindebaum/Cohen) en de spreekplicht van de verkoper van bromfietsmotoren (Baris/Riezenkamp)? Ha! Moet je dat eens vergelijken met onze klassieke uitspraken. Onze Supreme Court heeft, om maar enkele uitspraken te noemen, een einde gemaakt aan de segregatie in het onderwijs (Brown v. Board of Education) het recht op abortus erkend (Planned Parenthood v. Casey) en het homohuwelijk toegestaan in geheel de Verenigde Staten (Obergefall v. Hodges). Iedere klassieke uitspraak ging vanzelfsprekend gepaard met een waar volksfeest.’

‘Moet je bovendien eens kijken naar de prachtige taal die over het algemeen gepaard gaat met onze klassiekers’, gaat de Amerikaan door. ‘Zo overwoog de Supreme Court in Planned Parenthood: ‘At the heart of liberty is the right to define one’s own concept of existence, of meaning, of the universe, and of the mystery of human life. Beliefs about these matters could not define the attributes of personhood were they formed under the compulsion of the State.’ Vergelijk dat eens met de ultieme climax uit Haviltex, waar de Hoge Raad overwoog dat het bij de uitleg van contracten aankomt op ‘de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer’…. Goed, je kent de bekende spreuk wel.’

Nu kun je denken dat het voor de kwaliteit van het recht uiteindelijk niet zoveel uitmaakt wie de rechters zijn, wat hun reputatie is en hoe krachtig en verbloemd hun uitspraken zijn. Feit blijft echter dat de verschillen op deze vlakken tussen de Hoge Raad en de Supreme Court groot zijn. De Hoge Raad vertegenwoordigt het hoogste gezag over de rechterlijke macht, die op zijn beurt weer één van de drie overheidstakken inneemt. Waarom, is dan mijn vraag, is het voor de meesten een compleet mysterie wie er achter dit belangrijke instituut zit?    

[1] Raphaël Donkersloot heeft rechten gestudeerd aan de Universiteit Leiden en volgt nu een LL.M.-opleiding aan de University of Virginia School of Law.