Veiligheidsraad tegen Daesh, lege woorden of beloften naar meer?

Na de hackersgroep Anonymous heeft de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties afgelopen vrijdag eveneens besloten om op te treden tegen Daesh, ook wel ISIS of IS genoemd. Frankrijk heeft de nieuwste resolutie opgesteld en was de initiatiefnemer voor het creëren van een collectief front tegen de terreurorganisatie. Resolutie 2249 roept de lidstaten op “to take all necessary measures” in overeenstemming met het internationaal recht om terroristische aanslagen van Daesh te voorkomen en de “safe haven” van Daesh in Syrië en Irak uit te roeien.

De overeenkomst strekt niet tot handelingen onder hoofdstuk 7 van het VN Handvest wat betekent dat de lidstaten niet het recht hebben om geweld te gebruiken. Frankrijk en Rusland hebben eerder al wel laten weten dat militaire acties gerechtvaardigd zijn vanwege het recht op zelfverdediging. Frankrijk verwijst daarbij naar de aanslagen in Parijs en Rusland naar het neergeschoten Russische vliegtuig in de Sinaï. Beide gevallen zijn opgeëist door Daesh.

Het is opvallend dat Frankrijk een van de voorlopers is in het benoemen van de terreurorganisatie als Daesh. Hiermee ontkent het dat de moslimfundamentalisten een staat zijn. Voor het recht op zelfverdediging is traditioneel gezien vereist dat er een gewapende aanval heeft plaatsgevonden die afkomstig is van een andere staat of op zijn minst is toe te rekenen aan een staat. Dit heeft het Gerechtshof besloten in de ‘Israeli wall case’. Sinds 9/11 is er een doctrine op gang gekomen die zelfverdediging tegen non-statelijke actoren goedkeurt, dit is echter niet algemeen geaccepteerd en is zodoende buitenrechtelijk.

Frankrijk trekt zich hier echter weinig van aan en stuurt met resolutie 2249 zelfs aan op collectieve zelfverdediging. François Delattre deed hieromtrent een officiële verklaring namens Frankrijk. De ambassadeur stelde dat de gewelddadigheden van Daesh niet alleen gericht waren tegen de Fransen maar tegen de hele wereld. Hij beargumenteerde dat bij de aanslagen in Parijs mensen met maar liefst 24 verschillende nationaliteiten het slachtoffer waren. Daarnaast zijn er door de terreurbeweging bomaanslagen in Libanon gepleegd en heeft het, zoals eerder vermeld, een Russisch vliegtuig uit de lucht geschoten. Resolutie 2249 is een erkenning van de Veiligheidsraad dat transnationaal terrorisme bestreden moet worden. Hieruit lijkt Delattre af te leiden dat collectieve actie onder artikel 51 VN Handvest moet worden toegestaan.

Maar vanwaar deze omweg naar het gebruik van militaire middelen? Naar alle waarschijnlijkheid waren de westerse staten bang dat Rusland een veto zou uitbrengen wanneer de resolutie handelingen onder hoofdstuk 7 zou toestaan. De geschiedenis heeft bewezen dat een dergelijk optreden altijd lastig te realiseren valt. Daarnaast was het voorval in Libië geen stap in de goede richting voor het nodige vertrouwen van Russische autoriteiten. De NAVO heeft in Libië de toestemming voor geweld gebruikt om verder te gaan in het bestrijden van Khadaffi dan hetgeen was overeengekomen. Het doel van de Veiligheidsraad strekte uitsluitend tot het handhaven van de no-flyzone en het beschermen van de burgerbevolking. In de realiteit werden de troepen van Khadaffi echter direct bestreden. Unanimiteit over handelingen onder hoofdstuk 7 met betrekking tot Daesh ligt buiten bereik.

Aan de andere kant is er wel de mogelijkheid dat dit alsnog zal gebeuren. Vitaly Churkin, de Russische ambassadeur in de VN, sprak niet alleen zijn genoegen uit over resolutie 2249 maar liet weten dat de deur open staat voor meer concrete maatregelen. Hij verwees naar onderhandelingen naar aanleiding van 9/11; er werd in eerste instantie snel een resolutie aangenomen die gevolgd werd door een bredere. In deze context sprak Churkin de woorden: "it may well be that we will go down that road again." Echter, in de nasleep van 9/11 werden eveneens geen handelingen onder hoofdstuk 7 door de Veiligheidsraad goedgekeurd.

Er is één ding zeker voor de Veiligheidsraad en dat is dat het laatste woord nog niet is gesproken. Of er daadwerkelijk meer concrete of verdergaande maatregelen zullen worden getroffen is maar de vraag. Een groot verschil met de nasleep van 9/11 is dat de Russen en Westerse landen nu meer een gemeenschappelijke vijand kennen. Daesh heeft zijn woede tegen beide machtsblokken geuit. In die zin is de Veiligheidsraad dichterbij een gewapend ingrijpen in Syrië en Irak. Aan de andere kant heeft de VS in afgelopen oorlogen behoorlijk wat legitimiteit verspilt en houdt het zich ver verwijderd van het sturen van de landmacht. Tegen dit laatste heeft het zich geregeld uitgesproken. Tussen de twee uitersten van “putting boots on the ground” en sporadische bombardementen zit echter een flinke woestijn aan mogelijkheden. Frankrijk heeft de luchtaanvallen in ieder geval al flink opgeschroefd. De toekomst zal uitwijzen wat de Veiligheidsraad van de VN leden gaat verlangen.